Dwukrotnie na blogu (https://spkancelaria.pl/2020/02/12/tylko-3-miesiace-na-zlozenie-wniosku-zwrotowego/ oraz https://spkancelaria.pl/2019/07/01/istotne-zmiany-w-zwrotach-wywlaszczonych-nieruchomosci/) poruszaliśmy tematykę zwrotów wywłaszczonych nieruchomości w kontekście ubiegłorocznej nowelizacji ustawy o gospodarce nieruchomościami, przede wszystkim przypominając o ostatecznym terminie na złożenie wniosku zwrotowego do dnia 14 maja 2020 r. Dziś natomiast zastanowimy się nad odpowiedzią na pytanie, które zadają nam osoby zainteresowane złożeniem takiego wniosku, a mianowicie, czy mając na uwadze obecną sytuację w Polsce oraz wprowadzony stan epidemii związanej z koronawirusem, powyższy termin 14 maja ulega przesunięciu?

Co stanowią przepisy?

W dniu 31 marca br. wszedł w życie przepis art. 15zzr ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej jako „specustawa koronawirusowa”), zgodnie z treścią którego w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 bieg przewidzianych przepisami prawa administracyjnego terminów:

    • od zachowania których jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed sądem lub organem,
    • do dokonania przez stronę czynności kształtujących jej prawa i obowiązki,
    • przedawnienia,
    • których niezachowanie powoduje wygaśnięcie lub zmianę praw rzeczowych oraz roszczeń i wierzytelności, a także popadnięcie w opóźnienie,

    • zawitych, z niezachowaniem których ustawa wiąże ujemne skutki dla strony,
    • do dokonania przez podmioty lub jednostki organizacyjne podlegające wpisowi do właściwego rejestru czynności, które powodują obowiązek zgłoszenia do tego rejestru, a także terminów na wykonanie przez te podmioty obowiązków wynikających z przepisów o ich ustroju

– nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres.

Termin 12 miesięcy na złożenie wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, przewidziany w art. 2 ustawy z dnia 4 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami, ma charakter terminu zawitego, tzn. że jest nieprzywracalny, a uchybienie temu terminowi powoduje wygaśnięcie prawa do zwrotu wywłaszczonej działki. Niewątpliwie więc jest to przypadek, o którym mowa w pkt 6 ust. 1 art. 15 zzr specustawy koronawirusowej. Dodatkowo wskazać zaś należy, że obecnie obowiązuje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, na mocy którego w okresie od dnia 20 marca 2020 r. do odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej ogłoszono stan epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 (pomijamy w tym miejscu rozbieżności dotyczące nazewnictwa, tj. COVID, COVID-19, SARS-CoV-2, przyjmując, że prawodawcy w każdym przypadku chodziło o koronawirusa).

Charakter roszczenia o zwrot wywłaszczonej nieruchomości

Pozostaje więc do ustalenia, czy przepis wprowadzający termin 12-miesięczny na złożenie wniosku zwrotowego, można zakwalifikować jako przepis prawa administracyjnego.

Pierwsza myśl, jaka nam się pojawia, jest oczywiście taka, że jest to przepis prawa administracyjnego, skoro postępowanie wywołane wnioskiem zwrotowym jest postępowaniem administracyjnym, zaś ustawę o gospodarce nieruchomościami należałoby co do zasady uznać jako akt prawny z zakresu prawa administracyjnego.

Rodzi się jednak pewna wątpliwość. Mianowicie dominuje w doktrynie oraz orzecznictwie Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego (vide wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 kwietnia 2018 r., sygn. akt: I OSK 3206/15) pogląd, że roszczenie o zwrot wywłaszczonej nieruchomości jest roszczeniem cywilnoprawnym, jednakże różniącym się w znacznym stopniu od typowych majątkowych roszczeń cywilnoprawnych, w szczególności drogą dochodzenia roszczeń (droga administracyjna) oraz zakresem podmiotowym (ograniczenie możliwości przejścia roszczenia na następców prawnych; wyłączenie dochodzenia roszczenia w wielu przypadkach przejścia uprawnień do władania nieruchomością na osoby trzecie). Ponadto, przed omawianą nowelizacją ustawy o gospodarce nieruchomościami podnoszono, że roszczenie o zwrot wywłaszczonej nieruchomości nie podlega przedawnieniu.

Powyższe pokazuje więc, że instytucja zwrotu wywłaszczonej nieruchomości nie ma jednolitego charakteru. Z jednej strony wskazuje się na cywilnoprawny (z pewnymi odmiennościami) charakter tego roszczenia, z drugiej strony natomiast mamy przepisy przewidujące właściwość starosty do orzekania w takiej sprawie i tworzące podstawę do wydania decyzji administracyjnej. Jaka jest więc odpowiedź na nurtujące nas pytanie?

Po pierwsze zwrócić należy uwagę, iż Trybunał Konstytucyjny uznał, że uprawnienia byłego właściciela (byłych współwłaścicieli) o zwrot wywłaszczonej nieruchomości mają charakter publicznoprawny, a nie cywilnoprawny (punkt 3.3.1 uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 lipca 2015 r., sygn. akt: SK 26/14). Stanowisko to w sposób znaczący zmienia więc dotychczasowe postrzeganie charakteru roszczenia o zwrot wywłaszczonej nieruchomości.

Po drugie, przepisy dotyczące zwrotu wywłaszczonej nieruchomości znajdują się w rozdziale 6 ustawy o gospodarce nieruchomości pt. Zwrot wywłaszczonych nieruchomości. Z art. 141 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami wynika, że do skutków zwłoki lub opóźnienia w zapłacie należności stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego (chodzi w szczególności o zwrot odszkodowania). Niejako a contrario wypadałoby przyjąć, że mamy więc do czynienia z przepisami prawa administracyjnego, w przeciwnym razie nie byłoby konieczne odesłanie do Kodeksu cywilnego.

Po trzecie, przepis art. 2 ustawy z dnia 4 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami, przewidujący termin 12 miesięcy na złożenie wniosku, nie został wprowadzony do tekstu głównego ustawy o gospodarce nieruchomościami, ma on charakter epizodyczny i reguluje jedynie pewien element roszczenia o zwrot wywłaszczonej nieruchomości.

Powyższe argumenty, w naszej ocenie, sugerowałyby więc stanowisko, że termin na zgłoszenie wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, przewidziany w ww. przepisie, który należy zakwalifikować jako przepis prawa administracyjnego, jest obecnie zawieszony do momentu bądź ustania stanu epidemii (przy jednoczesnym niewprowadzeniu ponownie stanu zagrożenia epidemicznego) bądź z chwilą zmiany przepisów znoszącej takie zawieszenie.

Czy można zastosować przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące siły wyższej?

Gdyby natomiast uznać, że przepis przewidujący termin na zgłoszenie wniosku nie jest przepisem prawa administracyjnego, pozostaje jeszcze próba powołania się przez zainteresowanego na regulacje ogólne, a mianowicie przepis art. 121 pkt 4 k.c., stosownie do treści którego bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody. W orzecznictwie wskazuje się, że normy regulujące instytucję zawieszenia biegu przedawnienia mogą znajdować per analogiam legis zastosowanie także do biegu terminów zawitych (vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1992 r., sygn. akt: III CZP 10/92). Natomiast zjawisko epidemii koronawirusa, związane z występowaniem licznych ograniczeń w codziennym życiu, może zostać uznane jako zdarzenie stanowiące siłę wyższą. Na zainteresowanym będzie jednak spoczywał ciężar dowodu istnienia i czasu trwania okoliczności uzasadniających zawieszenie biegu tego terminu.

Podsumowanie

Niniejszy wpis pokazuje, iż kwalifikacja danego przepisu, jako przepisu prawa administracyjnego, może rodzić w praktyce poważne trudności. Skłaniamy się do przyjęcia stanowiska, że przewidziany w art. 2 ustawy z dnia 4 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami termin 12 miesięcy na złożenie wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, który upływałby, wedle normalnych reguł, w dniu 14 maja 2020 r., jest obecnie zawieszony. Celem uniknięcia niepotrzebnych wątpliwości, rekomendujemy jednak, w miarę możliwości, składanie takich wniosków zwrotowych do dnia 14 maja br.

r. pr. Joanna Senkowska

r. pr. Łukasz Papier

 

 

Napisz komentarz:

*

Publikacja komentarza wiąże się z przekazaniem danych osobowych (imię, nick, e-mail, numer IP). Podanie tych danych jest dobrowolne, ale bez ich przekazania nie będzie możliwe udzielenie odpowiedzi na komentarz. Na Blogu widoczny będzie wyłącznie podpis oraz data publikacji komentarza. Z klauzulą informacyjną dotyczącą ochrony danych osobowych można zapoznać się w zakładce Polityka prywatności.

© 2019 SP Kancelaria. Wszelkie prawa zastrzeżone. | Realizacja: VIMERSO