Wywłaszczenie może dotyczyć zarówno całości, jak i części działki. Nierzadko wywłaszczenie części działki powoduje jednak, że pozostała jej część, nieobjęta wywłaszczeniem, nie nadaje się do racjonalnego użytkowania. Wychodząc naprzeciw takim sytuacjom, ustawodawca przewidział możliwość wystąpienia przez właścicieli takiej częściowo wywłaszczonej działki o objęcie wywłaszczeniem całości działki.

Podstawy prawne:

  • 5 ust. 3 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości: Wywłaszczenie powinno na żądanie właściciela objąć całą nieruchomość, jeżeli w wyniku wywłaszczenia części pozostała dla właściciela część nie nadawałaby się do racjonalnego użytkowania przez niego na cele dotychczasowe;
  • 47 ust. 3 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości: W wypadku gdy na cele publiczne jest niezbędna część nieruchomości, na żądanie właściciela wywłaszczeniem obejmuje się całą nieruchomość, jeżeli w wyniku wywłaszczenia pozostała część nieruchomości nie nadawałaby się do racjonalnego wykorzystania na dotychczasowe cele;
  • 113 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami: Wywłaszczeniem może być objęta cała nieruchomość albo jej część. Jeżeli wywłaszczeniem jest objęta część nieruchomości, a pozostała część nie nadaje się do prawidłowego wykorzystywania na dotychczasowe cele, na żądanie właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości nabywa się tę część w drodze umowy na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz jednostki samorządu terytorialnego, w zależności od tego, na czyją rzecz następuje wywłaszczenie.

W orzecznictwie taką działkę nabytą przez Państwo (jednostkę samorządu terytorialnego) na podstawie ww. przepisów określa się mianem nieruchomości „dowłaszczonej”. Czy taka nieruchomość podlega zwrotowi?

Część nieruchomości, która została nabyta przez Państwo na żądanie właściciela w trybie art. 5 ust. 3 ustawy wywłaszczeniowej z 1958 r. podlega zwrotowi na rzecz poprzedniego właściciela na mocy art. 136 ust. 3 GospNierU tylko wówczas, gdy spełnione zostaną warunki do zwrotu tej części nieruchomości, która była objęta pierwotnie zamiarem wywłaszczenia i była przeznaczona na realizację celu wywłaszczenia. Innymi słowy dla żądania zwrotu nieruchomości „dowłaszczonej” istotne znaczenie ma zbędność tej części nieruchomości, która podlegałaby wywłaszczeniu w mniejszym rozmiarze gdyby nie owo żądanie wywłaszczonego oparte na przepisie art. 5 ust. 3 ustawy. Jeżeli w sprawie nie wystąpią przesłanki do zwrotu tej właśnie części nieruchomości, objętej zamiarem wywłaszczenia i decyzją lokalizacyjną to wyłączone jest zastosowanie art. 136 ust. 3 i art. 137 ust. 1 GospNierU do zwrotu części nieruchomości przejętej przez Państwo na wniosek właściciela określanej w judykaturze mianem nieruchomości „dowłaszczonej”. Przyczyną, dla której nie może nastąpić samodzielny zwrot takiej nieruchomości jest okoliczność, że od samego początku tj. od momentu wywłaszczenia nie była ona niezbędna na cel wywłaszczenia. Taki pogląd prezentowany jest w orzecznictwie sądowym niezmiennie zarówno na tle obecnie obowiązujących przepisów dotyczących zwrotu wywłaszczonych nieruchomości, jak również poprzednio obowiązującego przepisu art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (por. wyrok NSA z 1 kwietnia 1996, sygn. akt IV SA 1626/94, ONSA nr 1, poz. 42 oraz m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 stycznia 2011 r. sygn. akt I OSK 481/10, www.orzeczenia.nsa.gov.pl). Stanowisko to jest w pełni uprawnione. W przeciwnym wypadku bowiem należałoby przyjąć, że nieruchomość „dowłaszczona” podlega zwrotowi na żądanie byłego właściciela w każdym czasie i bez względu na realizację celu wywłaszczenia, co w konsekwencji podważałoby sens całej regulacji prawnej przewidzianej w art. 136 i nast. ustawy o gospodarce nieruchomościami (tak Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 12 kwietnia 2017 r., sygn. akt: I OSK 1911/15).

Z powyższego judykatu wynika więc jasne stanowisko. Żądanie zwrotu nieruchomości „dowłaszczonych” wchodzi w rachubę wówczas, gdy zwrotowi podlega również część nieruchomości objęta pierwotnie planowanym wywłaszczeniem , a więc gdy spełnione zostaną warunki do zwrotu części nieruchomości wywłaszczonej na cel publiczny.

Oprócz powyższego warto również zwrócić uwagę na kwestie proceduralne, które w poniższy sposób wyjaśnił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 28 marca 2019 r., sygn. akt: II SA/Bk 822/18: dopóki zwrot wywłaszczonej nieruchomości nie zostanie przesądzony decyzją ostateczną nie może nastąpić zwrot nieruchomości „dowłaszczonej” przy okazji wywłaszczenia. Przesądzenie zwrotu nieruchomości wywłaszczonej łącznie z „dowłaszczoną” może nastąpić w ramach jednego postępowania, o ile wniosek o zwrot nieruchomości obejmuje nieruchomość wywłaszczoną i „dowłaszczoną”. W przypadku wniosków odrębnie złożonych, nie jest możliwy zwrot nieruchomości „dowłaszczonej” zanim ostateczną decyzją o zwrocie nieruchomości wywłaszczonej nie zostanie potwierdzone zaistnienie przesłanki zwrotu nieruchomości wywłaszczonej.

r. pr. Łukasz Papier

Napisz komentarz:

*

Publikacja komentarza wiąże się z przekazaniem danych osobowych (imię, nick, e-mail, numer IP). Podanie tych danych jest dobrowolne, ale bez ich przekazania nie będzie możliwe udzielenie odpowiedzi na komentarz. Na Blogu widoczny będzie wyłącznie podpis oraz data publikacji komentarza. Z klauzulą informacyjną dotyczącą ochrony danych osobowych można zapoznać się w zakładce Polityka prywatności.

© 2019 SP Kancelaria. Wszelkie prawa zastrzeżone. | Realizacja: VIMERSO